Kazakistanlı Prof. Duman Zhekenov, Orta Asya ülkelerinin Çin ile ilişkilerinde stratejik bir bilinç geliştirmesi gerektiğini vurguluyor. Aksi takdirde, bölgenin bağımsızlığını korumasının zorlaşabileceğini belirtiyor.

Orta Asya’nın Çin Bilmecesi: Kendi Geleceğini Çizecek Mi?

Astana’dan bildiriyoruz… El-Farabi Kazak Milli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi’nden bir isim, Prof. Duman Zhekenov. Kendisi, Uluslararası İlişkiler ve Dünya Ekonomisi Bölümü’nde görev yapıyor. Zhekenov’un son açıklamaları, Orta Asya’nın geleceği açısından kritik önem taşıyor. Özellikle de Çin ile kurulan ilişkilerde izlenmesi gereken yol haritasına dair önemli tespitlerde bulunuyor.

Batı Merkezli Uluslararası İlişkiler Anlayışı

Prof. Zhekenov’a göre uluslararası ilişkiler disiplini, uzun zamandır Batı’nın penceresinden şekilleniyor. Bu durum, diğer kültürleri ve devletleri anlamakta yetersiz kalmamıza neden oluyor. “Batı, kendini çok iyi tanıyor ama başkalarını yeterince anlamıyor,” diyor Zhekenov. Bu durumun, uluslararası arenada öngörülemeyen sonuçlara yol açtığını da ekliyor.

Peki, Çin bu denklemde nerede duruyor? Zhekenov’a göre Çin’in uluslararası ilişkiler anlayışı, Konfüçyüs ve Sun Zi gibi kadim düşünürlerin öğretilerine dayanıyor. Yani, Batı’dan tamamen farklı bir felsefeyle hareket ediyorlar.

Hong Kong ve Makao Örneği: Batı’nın Beklentisi Boşa Çıktı

Zhekenov, Batı’nın Çin’i anlama konusundaki eksikliğine çarpıcı bir örnek veriyor: Hong Kong ve Makao’nun Çin’e devri süreci. Batı, bu bölgelerin Çin için birer sorun kaynağı olacağını, hatta iç karışıklıklara yol açacağını düşünüyordu. Ancak tam tersi oldu. Hong Kong ve Makao, Çin ekonomisinin adeta itici güçleri haline geldi. Bu durum, Batı’nın Çin’i okuma biçimindeki yanılgıları gözler önüne seriyor.

Xi Jinping’in Orta Asya Vizyonu: İstikrar, Rekabet, Uyum ve İşbirliği

Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Xi Jinping’in Orta Asya ile ilgili sözleri de Zhekenov’un dikkatini çekiyor. 2023 yılında Xi’an’da düzenlenen “Orta Asya-Çin” zirvesinde, Xi Jinping “istikrarlı, rekabetçi, uyumlu ve işbirliği içinde birleşik bir Orta Asya” hedefinden bahsetmişti. Zhekenov, bu hedefin Orta Asya için ne anlama geldiğini sorguluyor. Acaba bu, Çin’in bölgedeki nüfuzunu artırma stratejisinin bir parçası mı?

2025 Astana Zirvesi: Orta Asya İçin Bir Dönüm Noktası Mı?

2025 yılında Astana’da yapılacak olan ikinci zirve, Orta Asya ülkeleri için kritik bir öneme sahip. Zhekenov, bu zirvenin bölge ülkeleri açısından bir dönüm noktası olabileceğini belirtiyor. Ancak bunun için Orta Asya ülkelerinin Çin ile ilişkilerinde stratejik bir bilinç geliştirmesi gerekiyor.

“Kendimizi ve Çin’i Tanımazsak Kaybetmeye Mahkûmuz”

İşte Zhekenov’un en çarpıcı sözleri: “Çin’de Orta Asya’yı doğrudan ve dolaylı olarak inceleyen 100’den fazla araştırma merkezi bulunuyor. Ancak Orta Asya’da bu konuyu derinlemesine ele alan bilim insanlarının sayısı oldukça sınırlı. Eğer ne kendimizi ne de başkalarını tanımazsak, kaybetmeye mahkûmuz.” Bu sözler, Orta Asya ülkelerinin içinde bulunduğu durumu net bir şekilde özetliyor.

Peki, bu ne anlama geliyor? Orta Asya ülkeleri, Çin’i anlamak için daha fazla yatırım yapmalı. Daha fazla araştırma merkezi kurulmalı, daha fazla bilim insanı yetiştirilmeli. Aksi takdirde, Çin’in bölgedeki stratejik hamlelerini doğru bir şekilde analiz etmek mümkün olmayacak.

Orta Asya’nın Bağımsızlığı İçin Birlik Şart

Zhekenov, Orta Asya’nın bağımsızlığını koruyabilmesi için birlik içinde hareket etmesi gerektiğinin altını çiziyor. Bölge ülkelerinin ortak bir strateji geliştirmesi, tek ses olarak hareket etmesi büyük önem taşıyor. Aksi takdirde, her ülke kendi çıkarını düşünerek hareket ederse, Çin’in baskısı altında kalmak kaçınılmaz olabilir.

Bu durum, biraz da bizim memleketteki “birlikten kuvvet doğar” atasözünü hatırlatıyor. Orta Asya ülkeleri, tıpkı bir elin parmakları gibi, bir araya gelerek yumruk olmalı. Ancak bu şekilde, Çin’in karşısında güçlü bir duruş sergileyebilirler.

Sonuç olarak, Prof. Duman Zhekenov’un uyarıları Orta Asya ülkeleri için bir yol haritası niteliğinde. Bölge ülkelerinin bu uyarıları dikkate alarak, Çin ile ilişkilerini yeniden gözden geçirmesi gerekiyor. Aksi takdirde, Orta Asya’nın geleceği belirsizliğini koruyacak.