İran ve Avrupalı yetkililer, İstanbul’da gerçekleştirdikleri nükleer müzakerelerin ardından diyalog sürecini sürdürme kararı aldı. Görüşmelerde yaptırımların kaldırılması ve İran’ın nükleer programı ele alındı.

İran ve Avrupa’dan Nükleer Müzakerelere Devam Kararı

ANKARA (BHA) – İran ile Avrupa Birliği ülkeleri arasında uzun süredir devam eden nükleer anlaşmazlık, İstanbul’da yapılan son görüşmelerle yeni bir döneme girdi. Taraflar, bir süredir askıda olan müzakerelere devam etme kararı alarak, diplomatik çözüm arayışlarına yeniden hız verme sinyali verdiler. Görüşmelerin odağında, İran’a uygulanan yaptırımların kaldırılması ve Tahran’ın nükleer programının geleceği gibi hassas konular yer alıyor.

İstanbul’da Kritik Toplantı

İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazım Garibabadi, İstanbul’daki temaslarının ardından sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Avrupalı temsilcilerle “ciddi, açık ve kapsamlı” bir diyalog yürüttüklerini belirtti. Garibabadi, görüşmelerde yaptırımların kaldırılması ve İran’ın nükleer programına ilişkin son gelişmelerin ele alındığını kaydetti. Ayrıca, bazı Avrupa ülkelerinin İsrail’in İran’a yönelik saldırılarına destek verdiği yönündeki tutumlarını da gündeme getirdiklerini ve bu durumu eleştirdiklerini ifade etti.

Garibabadi’nin açıklamaları, müzakerelerin sadece teknik konularla sınırlı kalmadığını, aynı zamanda bölgesel güvenlik endişelerinin de masaya yatırıldığını gösteriyor. Özellikle İsrail’in son dönemdeki provokatif eylemleri, İran tarafının tepkisini çekmiş ve bu durum, müzakerelerin atmosferini de etkilemiş gibi görünüyor.

“Snapback” Mekanizması Hala Gündemde

İran’ın en büyük endişelerinden biri, nükleer anlaşmanın ihlali durumunda Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının otomatik olarak yeniden uygulanmasını öngören “snapback” (tetik mekanizması) maddesi. Bu mekanizmanın süresi 18 Ekim 2025’te sona erecek olsa da, Avrupa ülkelerinin bu tarihten önce bu maddeyi devreye sokabileceği ihtimali Tahran’da ciddi bir kaygı yaratıyor. Hatta bazı analistler, bu durumun müzakerelerin önündeki en büyük engel olduğunu savunuyor.

Garibabadi, sosyal medya açıklamasında, “Sözde ‘snapback’ mekanizması da dahil olmak üzere ilkesel duruşumuzu net bir şekilde ortaya koyduk,” ifadelerini kullandı. Bu açıklama, İran’ın bu konuda taviz vermeyeceğini ve “snapback” mekanizmasının kaldırılması için ısrarcı olacağını gösteriyor. Sokaktaki vatandaş da bu konuya dikkat kesilmiş durumda. Emekli öğretmen Ahmet Bey, “Bu ‘snapback’ meselesi yüzünden yıllardır rahat yüzü görmedik. İnşallah bu sefer bir çözüm bulurlar,” diyor.

2015 Anlaşması: Geçmişten Günümüze

İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa) ve Almanya arasında 14 Temmuz 2015’te imzalanan nükleer anlaşma, uzun ve zorlu müzakerelerin ardından hayata geçirilmişti. Anlaşma kapsamında, İran’a yönelik yaptırımların kaldırılması karşılığında, Tahran’ın nükleer faaliyetleri belirli sınırlar içinde tutulması öngörülüyordu. Ancak ABD’nin 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilmesi ve yaptırımları yeniden yürürlüğe koyması, anlaşmanın geleceğini belirsizliğe sürükledi. Bu kararın ardından İran da taahhütlerini kademeli olarak durdurdu ve yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme çalışmalarına başladı.

Avrupa ülkeleri ise ABD’nin kararına karşı çıkmalarına rağmen, somut bir adım atmakta geciktiler. Son dönemde ise anlaşmanın 36. maddesi olarak bilinen “snapback” mekanizmasını devreye sokma tehdidinde bulunmaları, Tahran ile Batı arasındaki gerilimi daha da tırmandırdı. İran Dışişleri Bakanlığı ise Avrupalı tarafların bu konuda yasal yetkilerinin bulunmadığını savunarak, bu girişimin hukuki bir zemine dayanmadığını dile getirdi.

Müzakereler Devam Edecek

İstanbul’daki son toplantıda taraflar, 25 Temmuz’da yeniden bir araya gelme kararı aldılar. Bu karar, nükleer anlaşmazlığın çözümü için hala bir umut ışığı olduğunu gösteriyor. Ancak, müzakerelerin önünde aşılması gereken birçok engel bulunuyor. Özellikle “snapback” mekanizması ve İran’ın nükleer programının geleceği gibi konularda tarafların uzlaşmaya varması gerekiyor. Aksi takdirde, bölgedeki gerginliğin daha da artması ve yeni bir çatışma riskinin ortaya çıkması kaçınılmaz olabilir.

Ankara’da siyaset kulislerinde de bu görüşmeler yakından takip ediliyor. Bir yetkili, “Türkiye olarak bölgede istikrarın sağlanması için her türlü çabayı destekliyoruz. İran ile Batı arasındaki diyalog, bu amaca ulaşmak için önemli bir fırsat sunuyor,” dedi.

Sonuç olarak, İstanbul’daki görüşmeler, İran nükleer dosyası için yeni bir başlangıç olabilir. Ancak, tarafların samimi bir şekilde çözüm odaklı hareket etmeleri ve karşılıklı güveni yeniden inşa etmeleri gerekiyor. Aksi takdirde, bu fırsatın da kaçırılması ve bölgedeki istikrarsızlığın daha da derinleşmesi kaçınılmaz olacaktır.