Gazeteci Ahmet Köprülü’nün yeni kitabı, Ankara’da yıllarca sır gibi saklanan bir Amerikan okulunun perde arkasını aralıyor. Soğuk Savaş dönemine ışık tutan kitap, okulun ABD’nin Türkiye üzerindeki politik operasyonlarındaki rolünü belgelerle ortaya koyuyor.

Beyaz Chevrolet’den Çıkan Sırlar: Ankara’daki Gizemli Amerikan Okulu

Ankara’nın Balgat semtinde, 1957 yılında sessiz sedasız kurulan ve 1985’te bir o kadar sessizce kapanan bir okul… Dışarıdan bakıldığında sadece Amerikan askerlerinin çocuklarının eğitim gördüğü bir yerdi. Ama perde arkasında bambaşka bir hikaye yatıyordu. Gazeteci Ahmet Köprülü, yıllarca süren titiz bir çalışmayla bu gizemli okulun sırlarını “Trojans / Ankara’da ABD Ajan Okulu” adlı kitabında gün yüzüne çıkarıyor.

Bir Araştırmacının İzinden: Gerçekler Ortaya Çıkıyor

Hayat Yayınları’nın “Deşifre X Kitaplar” serisinden çıkan bu eser, binlerce sayfa belge, fotoğraf, isim ve tanıklığın incelenmesiyle ortaya çıkmış. Kitabın editörlüğünü üstlenen gazeteci Kamuran Akkuş, bu çalışmanın Türkiye’nin yakın tarihinde gözlerden uzak kalmış bir istihbarat ve operasyon merkezini aydınlattığını belirtiyor.

Peki, bu okulda neler yaşanıyordu? Yazar Ahmet Köprülü’nün aktardığına göre, TUSLOG DET-30 üssünde, Amerikan Askerî Yardım Heyeti (JAMMAT/JUSMMAT) desteğiyle kurulan ABD Hava Kuvvetleri Mensupları Aile Bireyleri Okulu (AHS), 1957-1958 dönemini “Trojans yılı” ilan etmiş. Öğrencilerini ise “Trojans” yani “Truva atları” olarak adlandırmış. Bu isim, okulun gerçek amacını mı gizliyordu?

Soğuk Savaş’ın Ankara’daki Merkezi miydi?

Soğuk Savaş yıllarında Türkiye’de derin etkiler yaratan bu okul, CENTO ve TUSLOG bağlantılarıyla ABD’nin Türkiye ve çevresindeki politik operasyonlarını yönettiği bir merkeze dönüşmüş. Kitapta, “Küçük Amerika” hedefi doğrultusunda yürütülen ideolojik kampanyaların Ankara’dan başlayarak Anadolu’ya nasıl yayıldığı belgelerle ortaya konuluyor. AHS’nin yönetiminde yer alan Mason, Metodist ve “İlluminati” bağlantılı isimler ile CIA ajanlarının, darbelerde rol oynayan ve Almanya’yı bombalayan generallerin portreleri; belge, arşiv materyali ve tanıklıklarla sunuluyor.

2004’te NATO Zirvesi için İstanbul’a gelen dönemin ABD Başkanı George W. Bush, bu ziyaretinin “ilk Türkiye ziyareti” olduğu izlenimini vermişti. Ancak “Trojans”ta yer alan çarpıcı belge ve fotoğraflar, Bush’un Türkiye’ye ilk ziyaretini 1978’de, henüz bir yıllık eşi Laura ile birlikte gerçekleştirdiğini gösteriyor. Bu durum, o dönemde bile Türkiye-ABD ilişkilerinin ne kadar karmaşık olduğunu gözler önüne seriyor.

Aşk Acısıyla Gelen CIA Ajanı ve Gizemli Türk Albay

Kitapta dikkat çeken bir diğer detay ise Türkiye’ye aşk acısıyla gelen JAMMAT görevlisi Elisabeth McNeill’in CIA için çalıştığına dair bulgular. McNeill’in bu doğrultuda gerçekleştirdiği büyük operasyon da kitapta ayrıntılı bir şekilde aktarılıyor. Amerikan okulunun yönetim kadrosundaki en dikkat çekici isimlerden biri ise Albay Kamil Homriş. Türk albay, AHS’den ayrıldıktan sonra Ankara’daki Tapu ve Kadastro Lisesi’nde Fransızca öğretmenliği yapmaya başlamış. İlginçtir ki, bu lisedeki öğrenciler arasında dikkat çeken bir başka isim daha yer almış: Abdullah Öcalan.

Bir Chevrolet ile Başlayan Sırlar Zinciri

Ahmet Köprülü, kitabın çıkış hikayesini anlatırken, araştırmanın kıvılcımını 2006 yılında Tandoğan’daki bir galeride gördüğü 1952 model klasik bir Chevrolet’in ateşlediğini söylüyor. Araç dosyasındaki evraklardan yola çıkarak ilk sahibi olan Amerikalıya ulaşmaya çalışmış. Bu süreçte Amerikan okulu ve JUSMMAT ile ilgili sırlar ortaya çıkmış. Köprülü, “Bu araç yalnızca bir otomobil mi, yoksa daha fazlası mı?” sorusuyla başlayan bu yolculuğun, uzun ve titiz bir incelemenin ürünü olduğunu belirtiyor. 1958’den 1980’lere uzanan Ankara’daki Amerikan Okulu yıllıkları, adeta zamanda bir yolculuk.

Cevap Bekleyen Sorular

“Trojans”, Türk-Amerikan ilişkilerinin bilinmeyen yönlerine ışık tutarken, cevap aranan birçok soruyu da beraberinde getiriyor: Antikomünizm operasyonlarının zirvede olduğu yıllarda AHS’nin duvarına Lenin’in fotoğrafı nasıl asıldı? Irak’ta General Kasım’ı deviren İngiliz Büyükelçisi’nin AHS’de ne işi vardı? Hangi yönetici, oynanmış bir fotoğrafla “Kaşımın üstünde gözüm var” mesajını niye verdi? AHS öğrencileri, Anadolu’da din ve mezhep haritası çıkaran Barış Gönüllüleri’ne nasıl destek verdi? İnönü’nün damadı Metin Toker okula neden geldi? BOP ne zaman başladı ve AHS ile nasıl bir bağlantısı vardı?

“Bozkurtlar”: Ülkücü Kürtlerin Hikayesi de Raflarda

Hayat Yayınları’nın aynı serisinden çıkan bir diğer kitap ise Ahmet Dinç imzalı “Bozkurt: Ülkücü Kürtlerin Saklı Kalmış Hikâyesi – Biji Türkiye”. Bu çalışma, Ülkücü Harekete gönül vermiş Kürt ve Zaza kökenli bireylerin gizli kalmış hikâyelerini gün yüzüne çıkarıyor. Kitap, PKK’nın fesih kongresine hazırlandığı ve bölücü terörün sona erdirilmesi yönünde adımların atıldığı bir dönemde yayımlanmasıyla dikkat çekiyor.

Kitabın önsözünde, “Şimdi artık ‘Bozkurtlar’ için; o çekildikleri köşelerden çıkma, tahrip olan ilişkileri, zihinleri, duyguları, müşterek gelecek hayallerini yeniden onarma konusunda bilinçli birer ‘ortak payda’ olarak harekete geçme zamanıdır” ifadeleri yer alıyor. Alparslan Türkeş önderliğindeki MHP’nin ve Ülkücü Hareket’in, Devlet Bahçeli ve Muhsin Yazıcıoğlu gibi liderlerin etrafında şekillenen Kürt ve Zaza kökenli kadroları, “Bozkurt” kitabının merkezinde yer alıyor. Kitap, bu isimlerin ayrıntılı hikâyelerini, 50’nin üzerinde Ülkücü ile yapılan kapsamlı görüşmelere ve derinlemesine arşiv taramalarına dayanarak sunuyor.

Her iki kitap da Türkiye’nin yakın tarihine farklı açılardan ışık tutuyor. “Trojans”, Soğuk Savaş dönemindeki ABD etkisini gözler önüne sererken, “Bozkurt”, Türk milliyetçiliği içindeki Kürt ve Zaza kimliklerini inceliyor. Bu eserler, tarihin tozlu sayfalarında kalmış gerçekleri gün yüzüne çıkarmayı amaçlıyor.